Laboratuvar Pırlantası Nedir?
Laboratuvar pırlantaları; elmasın doğadaki oluşum sürecini laboratuvar ortamında taklit edilerek, aynı madeni daha kısa sürede aynı kimyasal, fiziksel ve optik özelliklerde üretilmesi ve işlenmesi ile elde edilir. Laboratuvar pırlantaları, gerçek pırlantalardır. Maden (natural) pırlantalarından tek farkı kontrollü bir şekilde, uzmanlar tarafından laboratuvar ortamında yetiştiriliyor olmasıdır. Aynı özelliklere sertliğe, parlaklığa sahiptir. Sadece yer altında milyonlarca yıl içinde değil, yüksek basınç altında bir kaç hafta içinde elde edilirler.
Pırlanta; elmasın işlenmiş hali olarak dilimizde yer bulur. Hem pırlanta hem elmasın ingilizceye “diamond” olarak çevrilmesinden dolayı yazının devamında madenin ham hali için ‘elmas’; işlenmiş hali için ‘pırlanta’ kullanılacaktır.
İki farklı yol ile elde edilebilirler; Laboratuvar elmasları, karbon atomlarını elmasa dönüştürmek için doğal koşulları taklit eden Yüksek Basınçlı Yüksek Sıcaklık (HPHT) veya Kimyasal Buhar Biriktirme (CVD) kullanılarak oluşturulur ve CVD ile genellikle daha berrak elmaslar üretir.
Laboratuvarda üretilen pırlantaları seçmek, madenciliğin çevresel ve insani zararlarını azaltarak çevre dostu faydalar sağlamanın yanı sıra, mücevherlerde nitelik ve çeşitlilik sunarken daha uygun fiyatlı bir seçenekler ile karşımıza çıkar.
Laboratuvar Pırlantaları Üretim Süreçleri
Yüksek Basınçlı Yüksek Sıcaklık; HPHT (High-Pressure High-Temperature)
Bu yöntem ile elmas büyütme süreci, karbonu aşırı sıcaklık ve basınca maruz bırakarak, doğal elmasların yerin derinliklerinde oluştuğu yüksek ısı ve basınç koşullarını taklit etmeyi amaçlar.
- Elmas tohumu özel olarak tasarlanmış bir prese yerleştirilir.
- Büyüme odası 1300–1600 °C’ye kadar ısıtılır ve 870.000 psi’nin üzerindeki basınçlara çıkarılır.
- Erimiş metal, yüksek saflıktaki karbon kaynağını çözer.
- Karbon atomları küçük bir elmas tohum kristali üzerinde çökelir ve sentetik bir elmas büyümeye başlar.
- Laboratuvarda yetiştirilen elmas daha sonra bir elmas kesici tarafından kesilir ve parlatılır.
Kimyasal Buhar Biriktirme; CVD (Chemical Vapor Deposition)
Laboratuvarda elmas üretmek için kullanılan bir diğer yöntemdir. Bu yöntemde elmaslar, vakumlu bir odada orta seviyede basınç ve sıcaklığa maruz bırakılan hidrokarbon gaz karışımından büyür.
- Elmas tohum kristalleri bir elmas büyütme odasına yerleştirilir.
- Oda, karbon içeren gazla doldurulur.
- Oda yaklaşık 900–1200°C’ye kadar ısıtılır.
- Mikrodalga ışını, plazma bulutundan karbonun ayrışarak tohum kristalin üzerine çökelmesini sağlar.
- Elmaslar birkaç günde bir çıkarılır, elmas olmayan karbonları temizlemek için üst yüzeyleri parlatılır ve büyümeye devam etmeleri için tekrar odaya yerleştirilir.
- Sentetik elmas kristalleri büyütme odasından çıkarıldıktan sonra, kesilip parlatılarak son ürüne dönüştürülmeye hazırdır.
Her iki yöntem de doğal elmas oluşum süreci taklit edilir ve madenden çıkarılan elmaslarla her açıdan aynı, yüksek kaliteli elmaslar üretilir. Birkaç gün içinde ham bir elmas oluşur; ardından kesilir, parlatılır, pırlanta haline getirilir. Her iki yöntem de dayanıklılık veya kalite açısından hiçbir farkı olmayan gerçek elmaslar üretir; yalnızca büyüme desenleri ve üretim süreleri farklıdır.
Laboratuvar Pırlantaları Gerçek Pırlanta Mı?
Evet. Laboratuvarda yetiştirilen pırlantalar, tıpkı madencilik yolu ile çıkartılan pırlantalar gibi gerçek pırlantalardır. Laboratuvarda üretilen taşlarla doğal taşlar arasındaki farkı anlamak için buz örneğini düşünebilirsiniz. Buzdolabında yaptığınız buz da, doğadan aldığınız buz da gerçektir; ikisi de donmuş sudur. Ancak doğadan iyi kalitede bir buz almak daha zahmetli, temizliği belirsizdir ve yılın sadece belli zamanlarında mümkündür. Dondurucu ise yıl boyunca temiz ve düzenli buz üretir.
Laboratuvarda üretilen elmaslar da buna benzer. Üretim süreci maliyetli olsa da, madencilikten çok daha ekonomiktir. Üstelik çıkarılan doğal elmasların çoğu mücevher kalitesini karşılamazken, laboratuvar elmasları istenen kalite standartlarında üretilebilir. Bu nedenle laboratuvarda üretilmiş elmaslar genellikle daha uygun fiyatlıdır.
Laboratuvar Pırlantaları Hakkında İnanılan Yanlış Bilgiler
- Laboratuvar pırlantaları, sahte pırlantalardır: Bu yanlış, çünkü laboratuvar pırlantaları, natural(doğal) pırlantalar ile birebir aynı kimyasal, fiziksel ve optik özelliklere sahiptir.
- Doğal pırlantalar nadirdir, laboratuvar pırlantaları değildir. Bu sebepten doğal pırlantalar daha değerlidir. Bu da yanlış, çünkü doğal pırlantalar da sanılanın aksine nadir değildir. Afrika’da büyük elmas madenleri keşfedildiğinden bu yana yaklaşık 7,2 milyar karat elmas çıkarıldığını biliyor muydunuz? Dünyadaki tüm elmaslar herkese eşit dağıtılsaydı, her kişi neredeyse 1 karat elmasa sahip olurdu! Bunun sadece çok iyi kurgulanmış bir pazarlama stratejisi olduğunu günümüzde pek çok kaynak doğruluyor.
- Laboratuvar pırlantaları doğal pırlantalardan farklı görünür: Bu da yanlış, çünkü uzmanlar bile, özel ekipman olmadan laboratuvar pırlantalarını doğal pırlantadan çıplak gözle ayırt edemezler.
- Laboratuvarda üretilen pırlantalar çok enerji tüketimi gerektirdiği için çevre dostu değildir: Bu bilgi de doğru değil, çünkü doğal elmasın çıkarılması için tonlarca toprağın yerinden oynatılması, fosil yakıt kullanımı, tonlarca atık bırakması ve benzeri çevresel yükleri beraberinde getirir. Elmas madenciliği hayal edilebileceğinden çok daha yıkıcı sonuçlar doğurur. Ekolojik açıdan değerlendirildiğinde, yenilenebilir enerji kaynaklarından yararlanılarak da üretilebilen laboratuvar elmaslarının çevresel yükü ile kıyaslanabilirliği söz konusu bile değildir.
Laboratuvar Pırlantası Satın Almanın Avantajlı Yönleri
Laboratuvarda üretilen elmaslar, madenden çıkarılan elmasları üç önemli açıdan geride bırakıyor.
- Fiyat
Laboratuvar üretimi pırlantalar, doğal pırlantalara göre oldukça avantajlı fiyatlara sahiptirler. Ortalama olarak laboratuvar pırlantaları %20–40 daha ucuzdur, bu da tüketicilerin aynı bütçeyle daha büyük veya daha yüksek kaliteli taşlara ulaşmasını sağlar. - Kesim
Pırlanta söz konusu olduğunda kesim, güzellik ve değer açısından en kritik faktördür. Laboratuvar pırlantaları genellikle doğal elmaslara kıyasla daha iyi kesim alır.
Doğal elmaslar, oluşum süreçleri gereği düzensiz şekillere ve mineral kapanımlarına sahip olabilir. Bu da kesim ustasını sınırlar; bazı kısımlar işlenemez ve ham maddenin bir bölümü kaçınılmaz olarak heba olur.
Laboratuvar ortamında yetiştirilen elmaslar ise çok daha kontrollü ve temiz bir yapıda oluşur. Bu sayede kesim uzmanları, taşın ideal oranlarını ve ışıltısını ortaya çıkarırken neredeyse hiçbir zorlayıcı kısıtlamayla karşılaşmaz. Hem daha az malzeme boşa gider hem de ham taştan maksimum verim alınır.
Sonuç? Laboratuvar pırlantaları, aynı boyuttaki doğal pırlantalara kıyasla daha kusursuz kesimlere ve daha güçlü bir optik performansa ulaşabilirler.
- Boyut veya Karat
Yine fiyat avantajından kaynaklı; doğal pırlantaya ayıracağınız bütçe ile çok daha büyük boyutlu karat ağırlığı daha fazla bir laboratuvar pırlantası satın alabilirsiniz.
Örneğin;
1,45 karat, H renk, VS1 berraklıkta bir doğal pırlanta almak yerine, aynı paraya aynı renk ve berraklıkta 3 karatlık bir laboratuvar pırlantası alabilirsiniz!
Dayanıklılık
Değerli taşların dayanıklılığı, taşın sertliğini ölçen Mohs ölçeği ile değerlendirilir.
Doğal Elmas (Pırlanta), Mohs ölçeğinde 10 ile en sert doğal mineral konumundadır.
Laboratuvar pırlantaları, doğal pırlanta ile aynı kristal yapıya sahip olduğu için Mohs ölçeğinde yine 10 değerindedir.
Parlaklık
Parlaklık, değerli taşın içinden yansıyan ışığın görünümü olarak tanımlanır.
Doğal pırlantalar, mozanitten biraz daha az parlaktır ve iki kat daha az renkli yansıma sergiler.
Laboratuvar pırlantaları da mozanitten biraz daha az parlaklığa ve iki kat daha az renkli ışıltıya sahiptir.
Renk
Renk, değerli taşın içinde görülen rengin varlığı ya da yokluğudur.
Doğal Pırlantaların En değerli ve nadir bulunanları renksiz olanlardır.
Ancak doğada eser miktarda elementlerin etkisiyle çeşitli renklerde de oluşabilir. Doğal renkli pırlantalar oldukça nadir ve pahalıdır.
Laboratuvar pırlantalarının en kıymetlileri renksiz olarak yetiştirilir. Fakat laboratuvarda çok çeşitli renklerde de üretilebilirler.
Doğal renkli pırlantalara göre çok daha kolay bulunabilir.
Fiyat
Fiyat, bir değerli taş için ödeyeceğiniz tutarı ifade eder.
Doğal Pırlantalar, en pahalı seçeneklerdir. Mozanit ve laboratuvar pırlantalarına göre çok daha nadirdirler.
Fiyatı, “4C” olarak bilinen karat, renk, berraklık ve kesim kriterlerine ve taşın şekline göre belirlenir.
Laboratuvar pırlantaları, doğal pırlantadan ucuzdur, fakat mozanitten pahalıdır. Laboratuvar ortamında üretilmesi nedeniyle bulunabilirliği yüksektir.
Fiyatlandırmada yine 4C ve şekil kriterleri geçerlidir.
Kaynak
Kaynak, değerli taşın nereden geldiğini ve nasıl üretildiğini ifade eder.
Doğal Pırlantalar, yer kabuğunun derinliklerinde oluşur daha sonra madencilik yoluyla çıkarılır, kesilir ve parlatılır.
Laboratuvar pırlantaları, uzmanlar tarafından kontrollü laboratuvar ortamlarında yetiştirilir, ardından kesilir ve parlatılır.
Pırlanta
Laboratuvar Pırlantası
Dayanıklılık
Değerli taşların dayanıklılığı, taşın sertliğini ölçen Mohs ölçeği ile değerlendirilir.
Doğal Elmas (Pırlanta), Mohs ölçeğinde 10 ile en sert doğal mineral konumundadır.
Laboratuvar pırlantaları, doğal pırlanta ile aynı kristal yapıya sahip olduğu için Mohs ölçeğinde yine 10 değerindedir.
Parlaklık
Parlaklık, değerli taşın içinden yansıyan ışığın görünümü olarak tanımlanır.
Doğal pırlantalar, mozanitten biraz daha az parlaktır ve iki kat daha az renkli yansıma sergiler.
Laboratuvar pırlantaları da mozanitten biraz daha az parlaklığa ve iki kat daha az renkli ışıltıya sahiptir.
Renk
Renk, değerli taşın içinde görülen rengin varlığı ya da yokluğudur.
Doğal Pırlantaların En değerli ve nadir bulunanları renksiz olanlardır.
Ancak doğada eser miktarda elementlerin etkisiyle çeşitli renklerde de oluşabilir. Doğal renkli pırlantalar oldukça nadir ve pahalıdır.
Laboratuvar pırlantalarının en kıymetlileri renksiz olarak yetiştirilir. Fakat laboratuvarda çok çeşitli renklerde de üretilebilirler.
Doğal renkli pırlantalara göre çok daha kolay bulunabilir.
Fiyat
Fiyat, bir değerli taş için ödeyeceğiniz tutarı ifade eder.
Doğal Pırlantalar, en pahalı seçeneklerdir. Mozanit ve laboratuvar pırlantalarına göre çok daha nadirdirler.
Fiyatı, “4C” olarak bilinen karat, renk, berraklık ve kesim kriterlerine ve taşın şekline göre belirlenir.
Laboratuvar pırlantaları, doğal pırlantadan ucuzdur, fakat mozanitten pahalıdır. Laboratuvar ortamında üretilmesi nedeniyle bulunabilirliği yüksektir.
Fiyatlandırmada yine 4C ve şekil kriterleri geçerlidir.
Kaynak
Kaynak, değerli taşın nereden geldiğini ve nasıl üretildiğini ifade eder.
Doğal Pırlantalar, en pahalı seçeneklerdir. Mozanit ve laboratuvar pırlantalarına göre çok daha nadirdirler.
Fiyatı, “4C” olarak bilinen karat, renk, berraklık ve kesim kriterlerine ve taşın şekline göre belirlenir.
Laboratuvar pırlantaları, doğal pırlantadan ucuzdur, fakat mozanitten pahalıdır. Laboratuvar ortamında üretilmesi nedeniyle bulunabilirliği yüksektir.
Fiyatlandırmada yine 4C ve şekil kriterleri geçerlidir.
Doğal Pırlanta
Laboratuvar Pırlantası
Laboratuvar Pırlantalarında Sertifikasyon
Laboratuvar ve doğal elmasların her ikisi de GIA (Gemological Institute of America) ve IGI (International Gemological Institute) gibi güvenilir gemoloji laboratuvarlarında aynı derecelendirme ve sertifikasyon sürecinden geçer. Bu süreç, elmasın kalitesini değerlendirirken aynı zamanda doğruluğunu da garanti eder.
Sertifikalı bir laboratuvar elması; IGI veya GIA gibi tanınmış bir laboratuvara gönderilmiş, kesim, renk, berraklık, karat ağırlığı ve diğer özellikleri detaylı biçimde analiz edilip belgelendirilmiş elmas demektir. Bu laboratuvarlar, özel ekipmanlar kullanarak alıcıya taş hakkında doğru bilgiler sunar.
En Çok Tercih Edilen Laboratuvar Pırlantası Tektaş Modelleri
Sıkça Sorulan Sorular
Laboratuvar pırlantası değerli mi?
Evet. Laboratuvar pırlantası, doğal pırlantaya göre daha uygun fiyatlı olsa da hâlâ kıymetli ve yüksek kaliteye sahip mücevher taşlarıdır. Genellikle doğal pırlantadan en az %30 daha ekonomiktir, bu da aynı bütçeyle daha iyi bir taş seçebileceğiniz anlamına gelir.
Laboratuvar pırlantası ve doğal pırlanta arasındaki fark nedir?
Laboratuvar ve doğal pırlantaların tek gerçek farkı kökenleridir. Laboratuvar pırlantası kontrollü ortamlarda yetiştirilirken, doğal pırlanta yerin derinliklerinde oluşur. Bunun dışında laboratuvar pırlantası, doğal pırlanta ile tamamen aynıdır ve %100 gerçektir.
Laboratuvar pırlantasının fiyatları giderek düşüyor mu?
Teknolojinin gelişmesi ve üretimin artmasıyla birlikte fiyatların yıllar içinde daha erişilebilir hâle geldiği doğru. Bununla birlikte, talep de hızla yükseldiği için laboratuvar pırlantası hâlâ değerini koruyan modern bir seçenek olmaya devam ediyor.
Laboratuvar pırlantası ile doğal pırlantası ayırt etmek mümkün mü?
Çoğu kuyumcu, laboratuvar üretimi ve doğal elmasları ayırt edemez. Gemologlar, UV ışığı ve yüksek büyütmeli mikroskop gibi ileri teknoloji ekipmanlar kullanarak laboratuvar elmaslarına özgü büyüme özelliklerinden tespit ederler.
Laboratuvar pırlantası ile mozanit aynı şey midir?
Hayır, laboratuvar pırlantası ve mozanit aynı şey değildir. Laboratuvar pırlantası saf karbon içerir ve doğal pırlanta ile tamamen aynıdır; mozanit ise silisyum karbürden oluşur ve pırlantaya alternatif bir taştır.
Laboratuvar pırlantası ikinci elde değerini korur mu?
Genel olarak hem doğal hem laboratuvar pırlantalarının ikinci el değerleri düşüktür. Bu nedenle bir pırlanta seçerken yatırım amacıyla değil, tarzınıza, beklentinize ve bütçenize uygun olması öncelikli olmalıdır.
